Toespraak burgemeester

Vrede en vrijheid

Vandaag, tijdens de Nationale Herdenking op 4 mei, eren en herdenken wij, bij het ‘monument voor de gevallenen’ van Willem Bouter, iedereen – burgers en militairen – die in het Koninkrijk der Nederlanden, of waar ook ter wereld, zijn omgekomen of vermoord sinds het uitbreken van de Tweede Wereldoorlog, in oorlogssituaties en tijdens vredesmissies.

We eren, tijdens deze belangrijke en waardevolle traditie, de gevallenen. Zij vochten voor onze vrijheid of vielen ten prooi aan het ontbreken daarvan. We herdenken wat er gebeurde, we staan er letterlijk bij stil om ervoor te zorgen dat we vrede en vrijheid nooit vanzelfsprekend gaan vinden.

En heel eerlijk…. Ik denk dat velen zich vandaag beseffen dat vrede en vrijheid niet vanzelfsprekend zijn. U bent hier, vanavond. U laat door uw aanwezigheid en respect zien dat u het verleden niet bent vergeten. Dat u de gevallenen eert. Dat u vrede en vrijheid belangrijk vindt.

Een maand geleden, ontvingen 200.000 jongeren die dit jaar 17 jaar zijn of worden, de zogeheten Dienstplichtbrief. Sinds 1997 worden dienstplichtigen niet meer opgeroepen, maar ze krijgen wel een brief. Die brief is sinds 1997 van toon veranderd. Dit jaar was de brief ook langer. ‘In Nederland leven we in vrede’, staat er. ‘Maar wereldwijd is er soms - ook dichtbij - veel onrust en onveiligheid. Onze militairen beschermen ons, ons eigen grondgebied en dat van onze bondgenoten. Ze beschermen onze welvaart en onze democratie", schrijft demissionair minister Ollongren van Defensie. Vrede en veiligheid zijn niet vanzelfsprekend en de bedreiging ervan is reëel.

We zien ook onvrede en onveiligheid in onze eigen maatschappij. De voor- en tegenstanders op allerlei gebieden rollen over elkaar heen. In de talkshows en op straat wordt fel gediscussieerd. Als je het niet met me eens bent, ben je dom, gek of een egoïst. De anderen zijn zakkenvullers of anderszins onbetrouwbaar. Het lijkt of we steeds meer tegenover elkaar komen te staan.

Gelukkig is er tegelijkertijd minstens zoveel tegenkracht. We werken in Lelystad bijvoorbeeld met een raadsakkoord. Alle partijen hebben samen één akkoord gesloten. Dat was niet omdat ze het zo roerend met elkaar eens zijn, allemaal. Integendeel. Ze strijden besluit voor besluit voor de standpunten van henzelf en hun kiezers. Maar ze luisteren ook naar elkaar. Geven ruimte aan elkaar en kwamen tot een gezamenlijk akkoord. Democratie is niet: ‘als je in de meerderheid bent, hard schreeuwt, of de ander klein maakt, krijg je je zin’. In een vrije democratie is niemand minder dan de ander. Alleen met een eerlijke en echte dialoog kunnen goede besluiten tot stand komen.

Vrede en vrijheid, daar kan iedereen iedere dag iets aan doen. En dat gebeurt gelukkig ook veel. Ik heb net weer de lintjes opgespeld bij mensen die zich dag en nacht inzetten voor anderen. Maar veel Lelystedelingen kijken, ook zonder lintje, om naar elkaar. Ze hebben begrip voor andere meningen, voor andere manieren om het leven te leiden, er anders uit te zien, of anderszins anders te zijn. Dat is waar we met zijn allen lering van hebben kunnen trekken uit de Tweede Wereldoorlog. Sluit nooit iemand uit. Iedereen mag er zijn. Iedereen is gewenst.

Maar soms voel je je machteloos, of boos, of verdrietig, omdat lang niet iedereen de vrijheid van de ander respecteert. Op kleine maar ook op grote schaal. Vroeger en nu. Dat doet ons wat. Iedereen reageert op z’n eigen manier op de actualiteit. Laten we ook daar zorgvuldig mee omgaan. En begrip hebben voor elkaar. Feiten van meningen scheiden. Elkaar blijven respecteren. Al is het alleen al omdat vrede en vrijheid het mooist zijn als de rijkdom van het verschil de ruimte krijgt.

We leven nu al zo lang in vrijheid dat het nauwelijks meer voor te stellen is dat je je leven offert voor de vrijheid. Dat vaders hun gezinnen verlaten om te vechten, om misschien wel nooit meer terug te keren naar hun gezin. Toch gebeurt het. Het is moeilijk voor te stellen dat we mensen zomaar weg lieten voeren waarna ze gruwelijk werden behandeld en vermoord. Maar de komende twee minuten gaan we dat toch doen. De komende twee minuten doen pijn. Maar het is nodig. En we doen het samen.  

Vandaag doet het pijn. Morgen vieren we de vrijheid. Vrede en vrijheid zijn niet vanzelfsprekend, maar we hebben het, op bescheiden schaal, ook een beetje in eigen hand. Mensen, wees lief voor elkaar…