College legt ontwerp programmabegroting 2025-2028 voor aan raad
Geplaatst: 3-10-2024
Het college van Lelystad heeft dinsdag 1 oktober 2024 de ontwerp programmabegroting 2025-2028 ter besluitvorming aan de gemeenteraad voorgelegd. Met de kadernota 2025-2028 heeft de gemeenteraad eerder al duidelijkheid gegeven aan het college over de financiële- en inhoudelijke kaders. Met het vaststellen van de programmabegroting worden de budgetten vrijgeven voor de uitvoering in 2025. Daarnaast wordt er een doorkijkje gegeven in de jaren daarna.
Ravijnjaar
De kadernota 2025-2028 liet al zien dat er sprake is van aanzienlijke structurele tekorten, oplopend tot ruim €17 miljoen per jaar. Aan de ene kant worden deze tekorten veroorzaakt door de toenemende kosten binnen de jeugdzorg. Aan de andere kant ontstaan deze tekorten door de nieuwe wijze waarop gemeenten in de toekomst door het Rijk gefinancierd zullen worden. Om aan te geven dat gemeenten van het ene op het andere moment veel minder geld ontvangen van het Rijk wordt ook wel gesproken over een ‘ravijnjaar’.
Inkomsten en uitgaven met elkaar in evenwicht brengen
De kadernota 2025-2028 bevatte een procesvoorstel om inkomsten en uitgaven weer met elkaar in evenwicht te brengen. Als onderdeel hiervan heeft het college van Lelystad de raad op dinsdag 2 juli geïnformeerd over een pakket met 108 verschillende ombuigingsmogelijkheden. Het college heeft de raad toen al aangegeven 84 maatregelen concreet ter besluitvorming aan de raad voor te leggen in deze ontwerp programmabegroting 2025-2028.
Grote uitdaging
Het was een grote uitdaging voor het college om tot dit pakket te komen. Een bezuinigingsopgave van deze omvang kan alleen worden ingevuld wanneer er over de volle breedte wordt gekeken naar het takenpakket van de gemeente. Het doorvoeren van deze maatregelen zal op onderdelen pijn doen. Toch is het nodig om een gedegen begroting op te stellen, waarin inkomsten en uitgaven in evenwicht zijn.
Actualisatie op basis van de laatste inzichten
Bij het opstellen van deze ontwerp programmabegroting 2025-2028 is in vervolg op het kadernotaproces eerst gekeken naar de diverse beleidsterreinen en de actuele ontwikkelingen die zich daarbinnen voordoen. Het uitgangspunt is en blijft het opstellen van een zo realistisch mogelijke begroting en meerjarenraming.
Wet maatschappelijke ondersteuning
Uit deze actualisatie blijkt dat de budgetten voor uitvoering van de Wet maatschappelijke ondersteuning (Wmo) verhoogd moeten worden. Belangrijke groepen van aandacht binnen de Wmo zijn ouderen, inwoners met fysieke of verstandelijke beperking en inwoners met psychische problematiek. Onder andere de vergrijzing zorgt ervoor dat meer inwoners gebruik maken van bijvoorbeeld huishoudelijke hulp en dagbesteding. Marktontwikkelingen maken dat de tarieven die de gemeente moet betalen ook omhoog zijn gegaan. Om ervoor te zorgen dat er voldoende budget beschikbaar is voor uitvoering van deze taken is een bijstelling van de begroting noodzakelijk.
Jeugdzorg
Op het terrein van de Jeugdzorg ligt er nog steeds een onverminderd grote opgave om de stijging van kosten in de greep te krijgen. Ook in deze ontwerp programmabegroting wordt duidelijk dat – wanneer er niets zou gebeuren – de kosten op dit vlak fors zullen toenemen. Het college heeft eerder al aangegeven zich daar niet bij neer te willen leggen. Het college wil scherp kijken naar wat wel en niet werkt. Er lijkt nu ook financiering te gaan naar hulp die niet werkt en (soms) zelfs schade veroorzaakt. Dáár wil het college in eerste instantie de ombuiging realiseren zodat er versterkt kan worden wat er wel werkt. De uitvoering van het overige gemeentelijk takenpakket komt door deze oplopende kosten namelijk steeds verder onder druk te staan. Om dit te bereiken is een ‘knoppenplan’ opgesteld dat in de komende periode verder uitgewerkt wordt. Er ligt een gezamenlijke forse opgave om grip te krijgen en via die weg de kosten op termijn weer terug te brengen naar een aanvaardbaar niveau.
Gemeentefonds
In de ontwerp programmabegroting 2025-2028 zijn ook de effecten van de mei- en septembercirculaire 2024 verwerkt. Via deze circulaires worden gemeenten geïnformeerd over de bedragen die zij ontvangen uit het gemeentefonds. Op basis van deze informatie wordt nogmaals bevestigd dat het nieuwe kabinet de komende jaren weinig financiële speelruimte heeft. Een lichtpuntje is wel dat gemeenten aanvullende middelen ontvangt om de kostenstijging binnen de Wmo op te kunnen vangen.
Ombuigingen noodzakelijk om vooruit te kunnen kijken
Bij het opstellen van het ombuigingspakket is nadrukkelijk rekening gehouden met inwoners die extra zorg van onze gemeenschap nodig hebben. De sociale basisinfrastructuur blijft in stand en wat het college betreft ligt er een evenwichtig en samenhangend pakket met uitvoerbare ombuigingsmogelijkheden. De essentie van het raadsakkoord blijft overeind en wordt op onderdelen zelfs versterkt. Zo stelt het college voor om middelen vrij te maken voor enkele voor de stad belangrijke onderwerpen. Voorbeelden zijn de bouw van een nieuwe sporthal, de ondersteuning van evenementen en het blijvend inzetten van de buurtwerkers in de wijken.
Keuzes maken in het hier en nu
Wethouder Dennis Grimbergen: “Om verder te kunnen bouwen aan de toekomst van Lelystad is het noodzakelijk om keuzes te maken in het hier en nu. De financiële vooruitzichten maken dat niet alles meer mogelijk is. Dit vraagt richting van het college en duidelijke keuzes van de raad.”
84 ombuigingsvoorstellen
In totaal worden 84 ombuigingsmogelijkheden ter besluitvorming aan de raad voorgelegd. Deze ombuigingen hebben in een aantal gevallen een technisch karakter. Zo wordt er bezuinigd op diverse budgetten waarop al sprake was van zogeheten ‘onderbesteding’. Voor het overige worden er door de hele begroting heen ombuigingen doorgevoerd. Zoals versoberingen binnen de gemeentelijke bedrijfsvoering: van de schoonmaak van het stadhuis tot aan een vermindering van het budget voor opleidingen. Er zal bezuinigd worden op de centrale personeelsbudgetten en worden er op het gebied van formatie scherpe keuzes gemaakt.
Binnen het sociaal domein wordt er een nieuwe kijk op voorzieningen dichtbij de inwoners ontwikkeld. Hierbij is het doel dat de beschikbare middelen optimaal worden ingezet ter versterking van het gezin en het netwerk. De legesinkomsten uit de omgevingsvergunningen worden in lijn gebracht met wat voor de komende jaren realistisch is. Daarnaast worden de tarieven voor het betaald parkeren alsnog gecorrigeerd voor de inflatie in de afgelopen jaren. Met het doorvoeren van deze 84 ombuigingsmaatregelen is er met ingang van 2028 weer sprake van een begroting die structureel en reëel in evenwicht is.
Vervolg
De gemeenteraad heeft de bevoegdheid om de financiële middelen beschikbaar te stellen. Dat heet het ‘budgetrecht’. Door de ontwerp programmabegroting vast te stellen geeft de gemeenteraad het college toestemming om geld uit te geven aan de afgesproken activiteiten. Op dinsdag 12 november 2024 staat de besluitvorming in de gemeenteraad op de agenda.
